DËSHTIMI I OHRIT DHE TAKTIKA E DETYRIMIT

Agim Morina

Një gjë mund të thuhet qartë: takimi në Ohër ishte dështim i BE-së. Borrelli dhe Lajčáku bënë gjithçka për me shpëtu çka mundën, për me paraqitë edhe këtë dështim si një hap në vargun e hapave të marrëveshjes. Një nga arsyet kryesore të dështimit është qëndrimi proserb i “lehtësuesve” të BE-së, Borrellit dhe Lajčákut. Ata po e mbajnë haptazi anën e Vučićit dhe po përpiqen me mish e me shpirt m’ia imponu Kosovës kërkesat e Serbisë. Nëse kryeministri Albin Kurti do të refuzonte me nënshkru, jo dy herë, por vetëm një herë, çifti Borrell-Lajčák do të qortonin ashpër Kosovën dhe do të bënin gjithçka që ta nxinin figurën e kryeministrit Kurti si “jobashkëpunues” dhe “jokonstruktiv”. Po të ishin neutralë, ata do të duhej ta kishin kritiku ashpër Vučićin për sjelljen shpërfillëse dhe arrogante të deritashme. Përkundrazi, ata jo vetëm që nuk po thonë asgjë kundër Vučićit, por ata po përpiqen me paraqitë këtë dështim si sukses të radhës, duke përshtatë pikat e çdo deklarate kërkesave të Serbisë.

Taktika e deritashme e kryeministrit Kurti, qasja parimore dhe konstruktive, po bën që të shfaqet fytyra e vërtetë pajambajtëse e “lehtësuesve” të BE-së, bashkë me lojën destruktive të Vučićit. Fakti kryesor që dëshmon dështimin e këtij takimi është mosnënshkrimi i kësaj Marrëveshjeje nga ana e Vučićit. Kjo është hera e dytë që Vučići e bën këtë dhe Serbia nuk merr asnjë vërejtje. Për më pak Kosova, nga Borrelli dhe Lajčáku, quhej “jokonstruktive”.

Por le të mos ngutemi. Ishte dështim ngaqë kështu e deshën Borrelli dhe Lajčáku, si duket në marrëveshje me Vučićin. Gjithë ky teatër, kjo gurgule, u organizu me idenë që do të nënshkrunte Albin Kurti. Ata prisnin një veprim të ngjashëm, ashtu qysh ishin mësu më përpara me dialoguesit naivë shqiptarë.

Në fjalën e tij para gazetarëve, pas takimit në Ohër, Vučići e tha haptas se pala shqiptare duhet të zbatojë pikat e marrëveshjeve të mëparshme, sepse “është dokument i nënshkruar. Nuk mundesh me ardhë te unë e me thënë se ti nuk e ke pranu, ti nuk po nënshkrun. Shkaku që nuk po nënshkruj, është që unë nuk më lypset me përmbushë diçka që nuk nënshkruj. Ju (shqiptarët) keni nënshkru, prandaj lypset ta përmbushni.”

Pra, Vučići shpresonte se edhe kësaj here pala shqiptare do të nënshkrunte. Por kjo nuk ndodhi. Kështu, “lehtësuesit” e BE-së në vend që ta ndëshkonin Serbinë, morën rolin e palës së tretë negociuese dhe jo të ndërmjetësit, pasi Borrelli tha se Kosova ka marrë përsipër zbatimin e nenit 7. “Kosova është pajtuar që të fillojë menjëherë – dhe kur them “menjëherë” e nënvizoj “menjëherë” – tha Borrelli para gazetarëve – negocimin për të siguru një nivel të vetëmenaxhimit (vetëmbarështimit) për bashkësinë serbe në Kosovë.” Dhe pastaj foli për të zhdukurit. Dmth. sapo doli para gazetarëve Borrellli vuri në zbatim ndërrimin e “rendit të paragrafëve”. Jam i bindur që këtë do ta bëjë edhe në ditët e ardhshme, duke u përpjekë m’ia imponu Kosovës agjendën e Vučićit.

Para manovrimeve destruktive të Vučićit, “lehtësuesit” europianë, jo vetëm që nuk po e çelin gojën, ata edhe po e ndihmojnë, duke bë presion vetëm mbi palën shqiptare. Pala shqiptare dy herë po ngul këmbë që të dyja palët të nënshkrujnë marrëveshjen. Kjo nuk po ndodh, për shkak të palës serbe.

Sidoqoftë, krahasimi i projektit të Aneksit të publikuar ditë më parë, me 28 shkurt, dhe Aneksit të sotëm, 18 mars, tregon se pala shqiptare e Kosovës ka bë disa ndryshime pozitive. Vetë Borrelli e pranoi se kishin pasë një dorë “një projekt më ambicioz”, por se ishin detyru me ndërru.

E para, janë heqë afatet e prera të vendosura vetëm për palën shqiptare të Kosovës. Fakti që Vučići nuk vuri nënshkrimin, pika dy, ku përmendet “nënshkrimi i Marrëveshjes”, u zhvlerësu.

E dyta, në pikën tre tashmë flitet për “detyrimet e reja të Serbisë”, gjë që nuk zihej në gojë në projektin e publikuar me 28 shkurt.

E treta, nuk përmendet më specifikisht Kisha Ortodokse Serbe, as “kanali i komunikimit”, as “financimi nga Serbia”.

Në pikën 4 të projektit të 28 shkurtit flitej për “draftin e parë të Statutit” për “vetëmenaxhimin (vetëmbarështimin)” e bashkësisë serbe. Tash, pika e radhës është dakordimi për “Deklaratën e personave të Zhdukur”. Për “vetëmenaxhimin (vetëmbarështimin)” flitet në pikën e radhës, por pa përmendë asgjë specifike rreth statutit.

Pika për formimin e një Komiteti Monitorues për zbatimin e Marrëveshjes mbetet i njëjtë.

Problematike për Kosovën munden me qenë pikat 8 dhe 9. Ngaqë aty thuhet se “(8 ) Kosova dhe Serbia pajtohen që të gjitha nenet do të zbatohen në mënyrë të pavarur nga njëri-tjetri” dhe se “ (9) rendi i paragrafëve të kësaj shtojce nuk paragjykon rendin e zbatimit të tyre”.

Këto dy pika janë pikërisht ato që kundërshton Kurti dhe që kërkon Vučići. Kurti vazhdimisht thotë se pika për njëfarë asociacioni ishte “e dhjeta për nga rendi” dhe se duhej diskutu e zbatu pikat me rend, nga fillimi. Në Aneksin e 18 marsit janë shtu këto dy pika si një kundërshtim për pretendimet e Kurtit, sepse tani thuhet se “të gjitha nenet do të zbatohen në mënyrë të pavarur nga njëri-tjetri” dhe se “rendi i paragrafëve të kësaj shtojce nuk paragjykon rendin e zbatimit të tyre”. Këto fjalë për fjalë bien ndesh me kërkesën e Kurtit dhe plotësojnë kërkesën e Vučićit.

Lehtësuesit e BE-së, Borreli e Lajčáku, që gjatë gjithë kohës nuk e kanë fshehë animin kah Vučići dhe kritikën e pabalacuar ndaj Kurtit, tani kanë vënë si pikë që “rendi i paragrafëve” nuk do të jetë me rëndësi. Kështu, nuk është çudi që në ditët e ardhshme Borrelli dhe Lajčáku kanë me vënë në krye të këtij rendi “të lirë” asociacionin e bashkësisë serbe, pastaj çështjen e Kishës Ortodokse Serbe etj.

Në këtë mënyrë “lehtësuesit” pro-serbë të BE-së, Borrelli dhe Lajčáku, vërtet e kanë heqë nga pikat përmendjen e asociacionit, të Kishës Ortodokse Serbe, “kanalit të komunikimit” dhe “financimin nga Serbia”, por tash ia kanë lënë vetes duart e lira me vendosë “rendin e paragrafëve”, sepse në pikën 5 të Aneksit përmendet neni 7 i Marrëveshjes Themelore. E neni 7 i përfshin të gjitha këto detyrime vetëm të Kosovës dhe asnjë të Serbisë. Në këtë mënyrë, lehtësuesit e BE-së ia kanë dhënë vetes autorizimet e nevojshme për mos me i lënë mundësi palës shqiptare të Kosovës që të kundërshtojë diçka me të cilën është dakordu tashmë. Pra, ajo që deri në këtë Marrëveshje si palë për Kosovën ishin Vučići e Serbia, tash e tutje kanë me qenë Borrelli, Lajčáku e BE-ja.

Dhe ky pozicion nuk do të jetë i lehtë për Kosovën.

Në fund mirë është të theksohet se çështja e “vetëmenaxhimit” (vetëmbarështimit) si term, është kreativ dhe mjaft i dobishëm, por vetëm nëse substanca e këtij termi do të reflektohet si e tillë edhe në praktikë. Përndryshe do të mbetet vetëm lojë fjalësh.

* * *

Annex to the Agreement on the Path to Normalisation of Relations between Kosovo and Serbia
18.03.2023
Ohrid
EEAS Press Team

• This Annex constitutes an integral part of the Agreement.

• Kosovo and Serbia fully commit to honour all Articles of the Agreement and this Annex, and implement all their respective obligations stemming from the Agreement and this Annex expediently and in good faith.

• The Parties take note that the Agreement and the Implementation Annex will become integral parts of the respective EU accession processes of Kosovo and Serbia. The Parties note that immediately after the adoption of the Agreement and this Annex, the EU Facilitator will start the process to amend the Chapter 35 benchmarks for Serbia to reflect Serbia’s new obligations stemming from the Agreement and this Annex. The agenda of Kosovo’s Special Group on Normalisation will equally reflect Kosovo’s new obligations stemming from the Agreement and this Annex.

• The Parties agree to endorse the Declaration on Missing Persons, as negotiated under the EU-facilitated Dialogue, as a matter of urgency.

• To implement Article 7, Kosovo launches immediately negotiations within the EU-facilitated Dialogue on establishing specific arrangements and guarantees to ensure an appropriate level of self-management for the Serbian community in Kosovo, in compliance with relevant previous Dialogue agreements as determined by the EU Facilitator.

• The Parties agree to set up a Joint Monitoring Committee, chaired by the EU, within 30 days. The implementation of all provisions shall be ensured and supervised by the Joint Monitoring Committee.

• To implement Article 9, the EU will organise a donor conference within 150 days to set up an investment and financial aid package for Kosovo and Serbia. No disbursement will happen before the EU determines that all provisions of the Agreement have been fully implemented.

• Kosovo and Serbia agree that all Articles will be implemented independently of each other.

• The order of the paragraphs of this Annex is without prejudice to the order of their implementation.

• Kosovo and Serbia agree not to block implementation of any of the Articles.

• All discussions related to implementation of the Agreement will take place under the EU-facilitated Dialogue.

• Kosovo and Serbia recognise that any failure to honour their obligations from the Agreement, this Annex or the past Dialogue Agreements may have direct negative consequences for their respective EU accession processes and the financial aid they receive from the EU.

* * *
Aneks i Marrëveshjes për udhën drejt normalizimit të marrëdhënieve ndërmjet Kosovës dhe Serbisë
18.03.2023
Ohër
Ekipi i Shtypit i EEAS

• Ky Aneks përbën një pjesë integrale të Marrëveshjes.

• Kosova dhe Serbia zotohen plotësisht që të respektojnë të gjitha Nenet e Marrëveshjes dhe këtë Aneks, dhe të zbatojnë punëmbarueshëm dhe me mirëbesim të gjitha detyrimet e tyre përkatëse që burojnë nga Marrëveshja dhe ky Aneks.

• Palët kanë parasysh që Marrëveshja dhe Aneksi i Zbatimit do të bëhen pjesë integrale e proceseve përkatëse të anëtarësimit të Kosovës dhe Serbisë në BE. Palët vërejnë se menjëherë pas miratimit të Marrëveshjes dhe të këtij Aneksi, Lehtësuesi i BE-së do të fillojë procesin për me i ndryshu standardet e Kapitullit të 35 për Serbinë për me i pasqyru detyrimet e reja të Serbisë që rrjedhin nga Marrëveshja dhe ky Aneks. Agjenda e Grupit Special të Kosovës për Normalizim do të pasqyrojë në mënyrë të barabartë obligimet e reja të Kosovës që rrjedhin nga Marrëveshja dhe ky Aneks.

• Palët bien dakord të miratojnë Deklaratën për Personat e Zhdukur, siç është negociuar në kuadër të Dialogut të lehtësuar nga BE-ja, si një çështje urgjente.

• Për me zbatu nenin 7, Kosova fillon menjëherë negociatat në kuadër të Dialogut të ndërmjetësuar nga BE-ja për krijimin e aranzhimeve dhe garancive specifike për me siguru një nivel të duhur të vetëmenaxhimit (vetëmbarështimit) për bashkësinë serbe në Kosovë, në përputhje me marrëveshjet e mëparshme përkatëse të Dialogut të përcaktuara nga Lehtësuesi i BE-së.

• Palët bien dakord që të formojnë një Komitet të Përbashkët Monitorues, të kryesuar nga BE-ja, brenda 30 ditëve. Zbatimi i të gjitha dispozitave do të sigurohet dhe mbikëqyret nga Komiteti i Përbashkët i Monitorimit.

• Për me zbatu nenin 9, BE-ja do të organizojë një konferencë donatorësh brenda 150 ditëve për me kriju një paketë investimi dhe ndihme financiare për Kosovën dhe për Serbinë. Asnjë derdhje e parave (disbursim) nuk do të ndodhë përpara se BE-ja të përcaktojë se të gjitha dispozitat e Marrëveshjes janë zbatu krejtësisht.

• Kosova dhe Serbia pajtohen që të gjitha nenet do të zbatohen në mënyrë të pavarur nga njëri-tjetri.

• Rendi i paragrafëve të kësaj shtojce nuk paragjykon rendin e zbatimit të tyre.

• Kosova dhe Serbia pajtohen që të mos bllokojnë zbatimin e asnjërit prej këtyre neneve.

• Të gjitha diskutimet në lidhje me zbatimin e Marrëveshjes do të zhvillohen në kuadër të Dialogut të lehtësuar nga BE-ja.

• Kosova dhe Serbia pranojnë se çdo mosrespektim i obligimeve të tyre nga Marrëveshja, nga ky Aneks ose nga Marrëveshjet e Dialoguara në të kaluarën mund të ketë pasoja të drejtpërdrejta negative në proceset e tyre përkatëse të anëtarësimit në BE dhe në ndihmën financiare që ata marrin nga BE-ja.

(Përk. A.M.)