INTERESANTE

Pashallëqet shqiptare, dividi dhe kama e shkruesit të Ali Pashë Tepelenës – Nga Dorian Koçi

Në mjediset e Muzeut Historik Kombëtar gjenden rreth 6200 objekte, të cilat i përkasin një periudhe relativisht të gjatë kohore, duke filluar nga mijëvjeçari IV para Krishtit dhe deri në gjysmën e dytë të shekullit XX. Rëndësia e tyre nuk shtrihet vetëm në rolin ekspozues e ilustrues të historisë por edhe në rolin e rrëfimit të historisë dhe epokës që përfaqësojnë. Në këtë mënyrë muzeologjia i vjen në ndihmë historisë përmes dokumentimit dhe ilustrimit të ngjarjeve dhe epokave historike duke e vendosur historinë e territoreve ku banojnë sot shqiptarët në një histori integrale të Mesdheut.

Dokumentet, koleksionet muzeore dhe gjuha formësojnë një identetitet të përbashkët kulturor të shqiptarëve në rajon, por përmes koleksioneve të veçanta muzeore historia jonë mund të rrëfehet jo vetëm si një histori lineare por edhe si një histori integrale e Mesdheut.

Një kënd të veçantë në katin e dytë të ..

Një gurë varri në të cilën shkruante emri “Dardanus”, njëri prej fëmijëve të Epikratit, po trazon ndjenjat e shqiptarëve të Maqedonisë së Veriut.

Ata frikësohen se gjeneza e tyre antike po shkatërrohet dhe shtrembërohet qëllimisht, dhe se nuk do të arrijnë të ruajnë gjurmët e të parëve të tyre për shkak të interpretimeve të gabuara historike dhe dëshmive të pakta materiale që klasifikohen si ilire nga autoritetet maqedonase.

“Bëhet fjalë për varreza romake që kanë ekzistuar në interval prej shekujve I deri në shekullin V të erës sonë. ..Ky është nekropol i qytetarëve të qytetit romak Skupi. Ne ashtu i trajtojmë, sikurse edhe gjithë letërsia dhe dokumentacioni. Ndërsa atë se kush ka qenë i varrosur brenda varreve këtë nuk mund ta themi. Ne i trajtojmë si qytetarë romak”, thotw Vera Atanasovska, arkeologe.

Dyshimet për mbulim apo shtrembërim të fakteve historike rreth ilirëve në trevat e Maqedonisë së sotme i sollën në Shkup edhe arkeologët shqiptarë nga Kosova. Euronews Albania sjell..

Studiuesi shqiptar Bejtullah Destani, i cili ka bërë shumë zbulime të rëndësishme në arkivat dhe bibliotekat britanike, tashmë ka zbuluar një dokument që tregon gjenealogjinë e familjes së Gjergj Kastrioti Skënderbeut.

Studiuesi Destani për portalin e RTV Dukagjinit ka treguar se dokumenti është zbuluar në Akademinë Spanjolle, dhe se është i pabotuar apo i paparë ndonjëherë deri më tani.

Siç mund të shihet, dokumenti është shumë i vjetër dhe nuk mund të përkthehet lehtë pasi është shkruar në spanjishten e vjetër, e njohur edhe si kastilianishtja e vjetër.

Dokumenti tregon historinë e prejardhjes së brezave të familjes Kastrioti njëri pas tjetrit, pra një varg brezash që rrjedhin nga një paraardhës i përbashkët.

Kështu, sipas Destanit, këtu përshkruhet historia e familjes së Skënderbeut gjatë disa brezave, duke treguar vitet e lindjes së paraardhësve dhe se me kë u martua secili person dhe cilët ishin fëmijët e tyre.

Figura e Skënderbeut ka një rëndësi të madhe për popullin shqipta..

Ilirët dhe epirotët kanë përbërë prej kohësh në historiografinë mo- derne dy komponentë të një binomi, përpjekjet për zgjidhjen e të cilit kanë kërkuar një angazhim shkencor ndërdisiplinor të historianëve, ar- keologëve dhe linguistëve. Në këtë drejtim janë bërë shumë hapa për- para, por mbetet ende për t’u bërë, përderisa opinioni shkencor vazhdon të mos jetë në një emërues të përbashkët për të gjitha çështjet që kanë të bëjnë me përmbajtjen dhe veçoritë e zhvillimit historik të tyre.
Pa pasur qëllim të rihapim këtu një diskutim tashmë mjaft të njo- hur mbi raportet brenda këtij binomi dhe veçanërisht mbi ato të për- bërësit të dytë të tij me botën greke, do të ndalemi në disa paralele e veçanti që e karakterizojnë zhvillimin historik të ilirëve dhe epirotëve, duke marrë shkas nga përfaqësimi bashkërisht i qytetërimeve të tyre në një kspozitë arkeologjike aq të përkryer si ajo e Hildeshajmit, në kuadrin e paraqitjes tërësore të qytetërimit të lashtë të truallit të sotëm të shqiptarëve..

Në sajë të studimeve të dijetarëve të njohur francezë, gjermanë dhe veçanërisht grekë, shumë nga aspektet e errëta të historisë së Greqisë mesjetare, në fund të shekullit të XIX-të, patën denjësisht një shkëlqim të papritur.

Baza e punës së tyre, që nevojitet të kujtohen në menyre specifike, ishin të dhënat e marra nëpërmjet lajmeve lokale – pjesërisht të humbura gjatë pushtimit turk – dhe nga dokumentat monumentale të ofruara nga arkivat venedikase, spanjolle, frënge e pjesërisht edhe italiane.

Vetëm në ishullin e Qipros, na kujton Konstantinos Sathas, të dhënat i shpëtuan katastrofës së zemërimit musliman, e midis tyre kemi “Kronikat e Qipros” të Leontoi de Macheras të shkruara rreth vitit 1320 të cilat janë të rëndësishme për këtë anketë historike. Dorëshkrimi origjinal i “Kronikave të Qipros” i gjendur në Oksford të Anglisë, u botua në 1882 nga “L’Ecole des Langues Orientales Vivantes” dhe teksti në gjuhën greke u redaktua nga Emmanuel Miller dhe Kostantinos Sathas.

Historiograf..

Emërtimi “shqiptar” (prej këtej edhe “Shqipëri”) i njohur e shqiptuar si i tillë vetëm nga shqiptarët, përbën një rekord më vete dhe e tejkalon emrin “magyar” dmth. “hungarez”, prej nga rrjedh edhe “Magyarország” dmth “Hungari”, me të cilin hungarezët pagëzojnë vendin e tyre e që si pasojë përbën edhe bazën për bartësit e tij.

Emër (sipas një prej teorive rrjedh nga emri që bartet nga hungarishtja e vjetër: Mogyër) me origjinë nga njëri nga fiset gjysëm-nomade që u shpërngulën nga stepat e Uraleve në shekujt IX dhe X, duket se vetëm një pjesë e sllavëve fqinjë kanë preferuar t’i thërrasin ata kështu, por më tej edhe arabët përreth Mesdheut ngjan se i quajnë ata po me këtë emër.

Çuditërisht as gjuhë hungro-fine si estonishtja, finlandishtja apo turqishtja (ku bën pjesë edhe vetë hungarishtja) nuk i thërrasin ata me këtë emër.

Ndërkaq, interesant është fakti se perveç turqve (të cilët i njohin shqiptarët si “arnaut” e vendin e tyre si “Arnavutluk”), në hapësiren europiane nga Kaukazi ..

Sipas një burimi bullgar, të viteve 927-1014, arbërishtja ishte ndër gjuhët e njohura evropiane të asaj kohe!

Krahas kronikave të Raguzës, të cilat njoftojnë fuqishëm praninë e arbërve në territoret e tyre etnike gjatë shekujve V-XI, një njoftim tjetër për të njëjtin problem është burimi që fshihet në një tekst të vjetër bullgar, që daton nga koha e Pjetrit, Borisit ose Samuilit, perandorë bullgarë (927-1014).

Dokumenti në fjalë është riprodhuar edhe në një dorëshkrim cirilik të shekullit të 17-të (1628). Në fakt, është një fragment i marrë nga një legjendë e periudhës së perandorëve bullgarë të përmendur më sipër, ku autori përpiqet në formë pyetje-përgjigje të shpjegojë origjinën e popujve dhe gjuhëve të Evropës së asaj kohe, shkruan historiani Jahja Drançolli.

Së këtejmi, autori i këtij burimi të rrallë edhe për historinë tonë të lashtë, e kishte ndarë qytetërimin botëror dhe në veçanti atë evropian në shtatëdhjetë e dy gjuhë dhe tre kategori fetare: 1. Ortodoksë, 2. Gjysmë besim..

At Daniele Farlato dhe vëllimet e botuara të kryeveprës së corpusit “Illyricum Sacrum”

Në këtë kryevepër është mbledhur gjithçka që ka qenë e mundur të mblidhet sipas metodës dhe kritereve të shkencës historike të asaj kohe. Shkencëtarët, historianët dhe studiuesit, jo vetëm të asaj kohe, por edhe në shekujt e mëvonshëm si p.sh. Assemani, Sommervogel, Theiner, Valentinelli, Šufflay, Cambi, Ljubić, Jireček, Katalinić, Šišić, Bulić, Patriarca, etj., me respektin më të madh kanë pranuar punën dhe rezulatet që kanë arritur autorët e veprës, duke e quajtur atë si një vepër e jashtëzakonshme historike, por natyrisht, edhe duke vënë në pah lëshimet e natyrshme që ishin karakteristike për shkollën e asaj kohe, si rrjedhojë e kushteve objektive, por edhe faktorëve të ndryshme shoqërorë, kulturorë dhe politikë. Át Farlsti i vetëdijshëm se shumë dorëshkrime, burime historike, dokumente dhe libra ishin jokomplete, të dëmtuara dhe të mangëta, ai nuk i hedh ato si të pavlefshme, por përkundrazi, i ..

Jeta e hershme

Vaso Brajo-viç ose më vonë Vasos Mavrovouniotis (Malazezi), ishte një figurë e rëndësishme e “revolucionit grek”. Historianët e vënë në dyshim filelenizmin e tij, për arsye se asokohe ishte diçka e paqartë për masat. Studiuesit besojnë se ai ishte një aventurier që kërkonte të fitonte para.
Ai lindi në fund të shekullit të 18-të në Bjelopavlici (Palabardh), një fshat i vendosur në atë që sot është Mali i Zi. Vlen të përmendet se Mali i Zi asnjëherë nuk u pushtua nga osmanët në tërësi. Edhe kur perandoria osmane arriti kulmin e saj duke rrethuar edhe vetë Vjenën, malsorët kishin një lloj autonomie. Kjo bën të qartë se rajoni së bashku me avantazhet e tij gjeografike prodhoi disa burra shumë të guximshëm. Një prej tyre ishte edhe Vaso.

Kur ai u bë 20 vjeç për arsye të panjohura, (siç shprehen hulumtuesit grek) ai la shtëpinë e tij dhe shkoi në Azinë e Vogël (Turqia e sotme). Atje takoi mikun e tij më të mirë dhe vëllanë shpirtëror Nikolao Kryezoti, i cili ishte shqiptar,..

Figura e Idriz Seferit radhitet në mesin e luftëtarëve, që u bë i njohur qysh në Lidhjen Shqiptare të Prizrenit, ndërsa prania e tij në frontet e luftës kundër pushtuesit shekullor turk, po ashtu edhe në Kuvende e Besëlidhje të kohës ka zgjatur deri në vdekjen e tij. Sipas të dhënave jo edhe aq të plota në tekstet e historisë së popullit shqiptar, mësojmë se Idriz Seferi duhet të ketë lindur në vitin 1847 në fshatin Sefer të Karadakut. Ishte pjesëtar i një familjeje të madhe malësore, e njohur për besë, trimëri e atdhetari. Qysh i ri shquhet për qëndrimin e tij kundër sundimit turk, sundim ky i cili i kishte katandisur në skamje mjerim e varfëri të gjitha trojet shqiptare. Më 1875 u burgos nga autoritetet osmane. Tri vjet më vonë, me një grup malësorësh nga Karadaku dhe krahina e Gjilanit mori pjesë në Lidhjen Shqiptare të Prizrenit të vitit 1878, e cila në krye me Avdyl Frashrin, Ymer Prizrenin Sylejman Vokshin e shumë atdhetarë të tjerë nga të gjitha trojet e Shqipërisë së katër Vila..