85-vjetori i Joe DioGuardi-t, një zemër Arbëreshe që nuk harron atë “Gjakun e shprishur”

Sot, më 20 shtator 2025, ne festojmë 85-vjetorin e një burri që e ktheu ëndrrën e një emigranti në një zë që tronditi botën. Joseph DioGuardi – ose thjesht Joe, siç e quajmë ne shqiptarët, miqtë dhe bashkëpunëtorët e tij – lindi në Bronx, me një zemër arbëreshe që rreh për lirinë e shqiptarëve kudo. Nga korridoret e Kongresit amerikan te betejat për pavarësinë e Kosovës, ai na mësoi se një zë i vetëm mund të ndryshojë historinë.

Si gazetar që kam ndjekur rrugëtimin e tij për më shumë se tri dekada, unë, Beqir Sina, ndihem krenar të uroj Joe-n sot në këtë ditë të veçantë të 85-vjetorit të lindjes së tij me një HBD, Joe!

Çfarë e bën Joe DioGuardi-n kaq të pazëvendësueshëm? A është guximi i tij për të folur kur bota heshtte, për një kauzë që e lidhte atë me rrënjët arbëreshe nga Greci i Italisë, apo dashuria e tij për “gjakun e shprishur” – atë shpirt shqiptar që kurrë nuk u dorëzua?

ImageGazetari Beqir Sina gjate takimit me Joe DioGuardiFoto galeri
“Pishtari i Lirisë” përmes Albanian American Civic League

Kur Joe DioGuardi la Kongresin në 1989, pas katër vitesh si shqiptari i parë që votoi në Kapitol, ai mund të kishte zgjedhur një jetë të qetë. Por, siç thotë një proverb shqiptar që ai e ka përsëritur shpesh, “Aty ku s’ka liri, mendja dhe shpirti thahen si bima pa ujë.” Në janar 1989, ai themeloi Albanian American Civic League (AACL) me një mision të qartë: të zgjojë ndërgjegjen e Uashingtonit për vuajtjet e shqiptarëve në Jugosllavi.

Në shkurt 1991, Joe bëri thirrjen e parë publike në Amerikë për pavarësinë e Kosovës – një akt guximi që, në atë kohë, dukej si një ëndërr e pamundur. Së bashku me bashkëshorten e tij, Shirley Cloyes DioGuardi, shkrimtare dhe publiciste, e cila iu bashkua AACL-së në 1994 si këshilltare për çështjet ballkanike, ai ndërtoi një urë mes New York-ut dhe Prishtinës. Nga lobimi me figura si Bob Dole, Tom Lantos, Ben Gilman, Henry Hyde dhe Dana Rohrabacher, te denoncimi i Slobodan Millosheviçit si kriminel lufte në 1998, Joe dhe AACL hodhën themelet për pavarësinë e Kosovës në 2008.

Një moment që mbetet i pashlyeshëm për mua si gazetar është mbrëmja gala e AACL-së në Hartsdale, New York, ku Joe foli me një pasion që elektrizoi të gjithë sallën. “Ne nuk jemi vetëm një komunitet në diasporë,” tha ai, “ne jemi zëri i atyre që luftojnë për liri në Kosovë, Çamëri dhe kudo ku shqiptarët kërkojnë drejtësi.” Kjo frazë, të cilën e kam cituar në një nga artikujt e mi të hershëm, përmbledh shpirtin e tij të palëkundur.

Çfarë e bëri këtë luftë kaq të fuqishme? A ishte pasioni i tij i palëkundur, mbështetja e komunitetit shqiptaro-amerikan, apo aftësia për të kthyer një histori lokale në një kauzë globale?

ImagePresidenti historik Ibrahim Rugova gjatë takimit me Joe DioGuardi.Foto galeri
Trashëgimia në këtë 85-vjetor, nga çlirimi i Kosovës te aspiratat për NATO dhe BE

Joe DioGuardi nuk u ndal vetëm te pavarësia e Kosovës. Puna e tij me AACL-në shtrihet në çdo cep të Ballkanit: nga lobimi i palodhur në Uashington për lirinë dhe të drejtat e njeriut në Luginën e Preshevës, Mal të Zi dhe Maqedoninë e Veriut, te mbrojtja e çështjes së Çamërisë, e cila mbetet një plagë e hapur për shqiptarët. Pas rënies së diktaturës së Enver Hoxhës, Joe dhe Shirley punuan për të sjellë Shqipërinë më afër Perëndimit, duke ndihmuar në zhvillimin e demokracisë dhe anëtarësimin e saj në NATO në 2009.

Një tjetër moment që unë, Beqir Sina, e mbaj mend me krenari është angazhimi i Joe-s për Katedralen “Nëna Terezë” në Prishtinë, ku ai dhe familja e tij dhuruan 50 mijë dollarë, ndërsa shqiptarët e Amerikës mblodhën në një natë një milion e 300 mijë dollarë për të ndërtuar një simbol të identitetit tonë, shpresës dhe unitetit shqiptar.

Gjatë një gala-je të AACL-së për këtë kauzë, Joe tha, duke paralelizuar një thënie të Nëna Terezës: “Nëna Terezë na mësoi se dashuria për kombin fillon me veprime të vogla, por me zemër të madhe – kjo katedrale është një dëshmi e shpirtit shqiptar.” Ky citat, të cilin e kam ruajtur në shënimet e mia nga ajo ngjarje, tregon se si Joe e shndërroi dashurinë për rrënjët e tij në vepra konkrete.

Sot, në 2025, ndërsa Kosova synon anëtarësimin në NATO dhe Shqipëria troket në dyert e Bashkimit Evropian, trashëgimia e Joe-s mbetet një fener udhëzues.

Një citat tjetër i tij, nga një takim në Uashington në 2008, që e kam përdorur në artikujt e mi, është: “Shqiptarët nuk kërkojnë favorshmëri, por drejtësi – dhe drejtësia vjen vetëm kur ne flasim me një zë.” Kjo frazë tregon se si ai e shndërroi diasporën në një forcë të bashkuar, nga mbështetja për çlirimin e Kosovës gjatë luftës së 1998-1999 te lobimi për njohjen ndërkombëtare të saj.

ImagePresidenti historik Ibrahim Rugova gjatë takimit me Joe DioGuardi.Foto galeri
Por për çfarë po na rikujtojnë sot, në këtë 85-vjetor të lindjes së DioGuardi-t, këto citime?

Ngase mendoj se ato na tregojnë se sa mund të mësojmë nga ky rrugëtim i përbashkët i të gjithë shqiptarëve të Amerikës, diasporës. Në fund, duke e marrë DioGuardi-n dhe Ligën Qytetare Shqiptaro-Amerikane si simbol, mendoj se jeni ju të gjithë shqiptarët e diasporës, sidomos ajo që ne e quajmë “diaspora e vjetër”, që na ruajti si shqiptarë nga ai asimilim i “egër” i imigrimit.

Pa ju, veprimtarët e dalluar të komunitetit, pa kontributin tuaj që i dhatë dhe e ndoqët kudo DioGuardi-n, besoj se as ai nuk do të ishte ky që është sot për ne shqiptarët.

ImageJoe DioGuardi dhe bashkëshortja e tij, ish-kongresistja Shirley Cloyes DioGuardiFoto galeri
Në 85-vjetorin e tij, Joe DioGuardi na lë një trashëgimi që është më shumë se histori, është një thirrje për veprim. Nga Yonkers (New Rochelle) te Prishtina, nga Greci i Italisë te sallat e Kongresit, ai na tregoi se një zemër arbëreshe që nuk harron “gjakun e shprishur” mund të ndryshojë botën.

Andaj, si shqiptarë, sot ne kemi detyrën të vazhdojmë këtë luftë për Kosovën në NATO, për Shqipërinë në BE, për Çamërinë dhe lirinë e të drejtat e tyre për të gjithë shqiptarët në trojet e tyre etnike. Le të festojmë Joe-n sot duke u zotuar se zëri i tij do të jetojë në çdo hap që hedhim përpara.

Gëzuar ditëlindjen, Joe – nga New York-u, me krenari dhe dashuri!