Koalicionet parazgjedhore: Përfitimet dhe rreziqet për PDK-në dhe LDK-në

Zgjedhjet e 28 dhjetorit siç duket do të kenë koalicione para. Partia Demokratike e Kosovës dhe Lidhja Demokratike e Kosovës, janë shprehur të hapur për bashkëpunime dhe sipas raportimeve në media tashmë ato kanë filluar bisedime me parti më të vogla që t’iu bashkangjiten listës së tyre.

Partisë Demokratike të Kosovës të mërkurën iu ka bashkangjitur iniciativa e Eman Rrahmanit “Lista për Familjen”.

Kryetari i PDK-së, Bedri Hamza ka treguar zyrtarisht se partia e tij ka lidhur koalicion me Eman Rrahmanin e Listës për Familje.

Ai tha se marrëveshja e arritur është para dhe paszgjedhore.

“Kemi bërë bashkëpunim para dhe paszgjedhor”, u shpreh Hamza.

“Ne jemi të hapur gjithmonë. Kemi prurje të reja, të gjinive të ndryshme, finalizuam marrëveshjen me “Listën për Familjen” që është vlerë e shtuar dhe jemi gjithmonë të hapur që në të ardhmen të na bashkëngjiten edhe të tjerë”.

Pos tjerash, i pari i PDK-së tha se ky koalicion mes dy partive, është i qëndrueshëm.

Nga ana tjetër, Eman Rrahmani tha se me Bedri Hamzën kanë pasur bashkëpunim të ndërsjellë herë pas here, teksa falënderoi atë dhe Partinë Demokratike të Kosovës.

“Në këto zgjedhje kemi vendosur të rrugëtojmë me PDK-në”, tha ai.

Në anën tjetër, edhe thirrja e kryetarit të LDK-së dhe kandidatit të tyre për kryeministër, Lumir Abdixhiku, nuk është duke hasur në vesh të “shurdhër”.

Tashmë Nisma e Fatmir Limajt është në bisedime me këtë parti që t’iu bashkangjitet partisë së tyre, ndërsa nuk përjashtohet edhe një koalicion parazgjedhor edhe me Aleancën për Ardhmërinë e Kosovës (AKR).

Lidhur me rezultatet e këtyre koalicioneve të mundshme, rrezikut të humbjes së elektoriatit tradicional dhe rrezikut të tensioneve brenda një liste të gjerë, kanë folur analistët politikë.

“Dëshira” për forcim dhe partitë e vogla

Analisti Blerim Burjani, thotë se Lidhja Demokratike e Kosovës dëshiron të forcohet.

Sipas tij, partitë e vogla duhet t’ia mbajnë dikah.

ImageBlerim BurjaniFoto galeri
“LDK dëshiron të forcohet dhe të fitojë një elektorat më të madh, normalisht edhe si pjesë në listën e saj, pa emrin e koalicionit të përbashkët, por vetëm nën firmën e LDK-së. Kjo shprehje interesimi është thirrje për të qenë pjesë e brendshme e listës së saj, por jo ndryshe. Sa është e sinqertë kjo çështje? Sidoqoftë, partitë e vogla dikah duhet t’ia mbajnë, ose te LDK ose te PDK. Me AAK nuk shkojnë sepse kanë fuqi të vogël elektorale. Te PDK ka gjasa që të shkojë NISMA, nëse ndërmjetëson dikush që ka ndikim te Fatmiri; nga lufta e dikurshme pra shokët e dikurshëm të tyre. Pak ka gjasa që Lima të shkojë me LDK; duke njohur Limën, nuk besoj”, deklaron Burjani.

Ai thotë se mund të humbasin elektoriat.

“Mund të humbasin nëse nuk u bashkëngjiten atyre që kanë diçka të përbashkët. Për shembull, AKR me një listë me LDK është normale, por hyrja e Limajt duket e çuditshme edhe nga elektorati i NISMËS”, shton analisti.

Rreziqet e koalicioneve parazgjedhore, përparësit e mangësit

Ndërsa, analisti Eduard Gashi, thotë se partitë LDK e PDK po testojnë.

Sipas tij, koalicionet e pa matura rrezikojnë profilin politik të një partie.

ImageEduard GashiFoto galeri
“LDK po teston një model “ombrelle qendër-djathtas”: ftesë për partinë e Limajt (NISMA / PD), Pacollin (AKR), demokristianët dhe Partinë e Drejtësisë. Pikënisja është krejt tokësore: pragu 5% dhe frika nga humbja e votave të shpërndara tek parti të vogla.

E njëjta logjikë vlen edhe për PDK-në nëse afron “Listën për Familjen”: në vend që vota konservatore, “familjare”, të rrezikojë të ngecë nën prag si listë veç e veç, futet në një listë të madhe dhe kthehet në mandate reale në Kuvend. “Lista për Familjen” tashmë ka vepruar si koalicion mes Partisë së Drejtësisë dhe AKR-së, me profil të theksuar konservator për çështje familjare e arsimore.

Pra, në prapaskenë, pyetja nuk është:

“A pajtohemi 100% politikisht?”

por shumë më tepër:

“Sa mandate shtesë marrim bashkë – dhe a ia vlen kostoja e imazhit?”

Kjo është ajo që ti e ke formuluar shumë mirë:

Koalicionet e pa matura rrezikojnë profilin politik të një partie.

Pse ka nevojë të bëhet koalicion me X apo Y?

Sepse të duhen numrat me çdo kusht?

Pikërisht këtu ndahet politika serioze nga “matematika e ftohtë e mandateve””, deklaron Gashi.

Sipas tij, një koalicion LDK- Nisma mund të jetë instrument për t’u pozicionuar si bost i një blloku të gjerë, ndërsa për PDK-në një marrëveshje me “Listën për Familjen” mund ta forcojë krahun konservator.

Por, ai përmend edhe efekt negativ.

“Efekti pozitiv – “bonus mandatesh”• Partitë e vogla, të vetme, rrezikojnë të mos e kalojnë pragun 5%. Kjo do të thotë mijëra vota të humbura në ajër. 

• Duke hyrë në listë me LDK ose PDK, këto vota “shpëtohen” dhe kthehen në mandate për listën e madhe.

• Për LDK-në një koalicion i tillë mund të jetë instrument për t’u pozicionuar si boshti i një blloku të gjerë “qendër-djathtas, pro-perëndimor, pro-institucioneve”, pra alternativë serioze ndaj LVV-së. 

• Për PDK-në një marrëveshje me “Listën për Familjen” mund të forcojë krahun konservator, të sigurojë pjesën e elektoratit me shqetësime kulturore/morale (familja, arsimi, edukata seksuale, etj.) brenda bllokut të vet, që përndryshe do të shpërndahej.

Efekti negativ – rreziku i “koalicionit pa fytyrë”

Sa më shumë aktorë që ulën në tavolinë, aq më shumë njerëz duan “hise në tortë” – poste, ministra, borde, lista të sigurta. Kjo e bën:

• programin më të mjegullt (“pak nga këta, pak nga ata”),

• vendimmarrjen më të ngadaltë,

• kompromiset më të dhimbshme.

Nëse koalicioni shihet si “kombinim për numra” e jo si projekt i qartë politik, fiton sot disa mandate, por rrezikon më vonë të prishë besimin dhe të prodhojë zhgënjim – dhe ky zhgënjim paguhet në zgjedhjen tjetër”, thekson analisti.

Ai parasheh rrezik të votuesve tradicionalë, sipas tij, mund të ketë vota të reja, por edhe të humben të vjetra.

“Po, rreziku është shumë real – sidomos për LDK dhe PDK.

a) LDK

LDK ka një bërthamë votuesish që e shohin veten tek “Rugova, shteti, qetësia, moderimi”. Për ta, çdo afrimitet me parti të perceptuara si:

• shumë klienteliste / biznesore,

• shumë të lidhura me pazare të vjetra politike,

mund të interpretohet si:

“LDK po kthehet prapë tek stili i vjetër i koalicioneve vetëm për pushtet.”

Një pjesë e këtyre votuesve mund të:

• qëndrojnë në shtëpi (abstenim proteste),

• ose të afrohen më shumë me LVV-në si “opsioni i pastër”,

• ose të orientohen drejt listave të reja më të pastra programatikisht.

b) PDK

PDK ka elektorat të fortë partiak, por i ndarë midis:

• atyre pragmatistë (punë, ekonomi, siguri),

• dhe atyre me profil më konservator shoqëror.

Një koalicion me “Listën për Familjen” mund t’i entuziazmojë konservatorët, por njëkohësisht mund të largojë votues urbanë, më liberalë në çështje shoqërore, të cilët nuk e duan dominimin e temave moralizuese (seksualiteti, edukata seksuale në shkolla, etj.), sidomos kur “Lista për Familjen” tashmë është shquar për debate të forta në këto tema. 

Pra po, koalicioni mund të sjellë vota të reja, por mund të humbasë disa të vjetra – çështja është bilanci: a fiton më shumë sesa humb?”, shprehet Gashi.

Koalicione parazgjedhore, sipas Gashit, janë të brishta, kjo për shkak të programeve.

Dallimet programore – mina me sahat brenda koalicionit

Kur fut në një thes:

• një parti liberale ekonomike si AKR,

• një parti konservatore fetare si Partia e Drejtësisë,

• plus një parti të madhe që mundohet të jetë e moderuar (LDK apo PDK),

atëherë dallimet nuk janë vetëm “nuanca”, por strukturore:

• Në ekonomi: sa shtet, sa treg i lirë?

• Në çështje shoqërore: çfarë qëndrimi ndaj të drejtave të grave, komuniteteve të pakicave, edukatës seksuale në shkolla?

• Në drejtësi e anti-korrupsion: kush e duron vërtet një reformë të thellë, kush vetëm e flet në fushatë?

Në fushatë të gjithë mund të dalin në podium e të flasin për “familjen”, “shtetin”, “të ardhmen e të rinjve”. Por pas zgjedhjeve, në qeveri, këto dallime shndërrohen në:

• bllokada në qeveri,

• krizë të koalicionit për një ligj konkret,

• vota kundër nga deputetë të partnerëve të vegjël që nuk pranojnë kompromis.

Kjo është arsyeja pse koalicionet parazgjedhore në Kosovë shpesh janë të brishta: partitë e vogla hyjnë me logjikën “të kaloj pragun, të marr disa deputetë”, por pastaj brenda shumicës duan disproporcionalisht shumë ndikim. Sa më shumë partnerë, aq më mëdha gjasat për kriza të njëpasnjëshme”, deklaron analisti.

Një koalicion i matur, sipas Gashit, duhet t’i përgjigjet tri pyetjeve para nënshkrimit, gjersa shton se nëse përgjigjet mungojnë, koalicioni bëhet thjesht një operacion matematikor.

“Një koalicion i matur duhet t’i përgjigjet tri pyetjeve, përpara se të nënshkruhet:

1. Cilin boshllëk elektoral mbushim bashkë?

A sjell partneri votues të rinj, që nuk do na vinin kurrë ndryshe, apo vetëm rishpërndan votues që do na votonin edhe si parti të ndara?

2. Çfarë vizioni të përbashkët ofrojmë?

Jo vetëm “jemi kundër LVV-së / kundër Kurtit”, por konkretisht: si e shohim ekonominë, shtetin e së drejtës, rolin e fesë e të moralit në politikë?

3. Sa jemi gati të paguajmë në imazh?

Koalicioni mund ta shtyjë përpara numrin e mandateve në dhjetor, por ta gërryejë identitetin në katër vite. Partitë që duken se hyjnë “me çdo kusht” për pushtet, shumë shpejt shihen nga elektorati si të padallueshme nga njëra-tjetra.

Kur këto tri përgjigje mungojnë, koalicioni bëhet thjesht një operacion matematikor – dhe atëherë vlen paralajmërimi yt:

Koalicionet e pa matura rrezikojnë profilin politik të një partie.

Sa më shumë aktorë që kërkojnë “hise në tortë”, aq më e vështirë bëhet politikbërja serioze”, shton Gashi.