“Kurti e ka mposhtur plotësisht Vuçiqin”, avokati serb zbërthen prapaskenat: Ja pse Beogradi është në panik

Në një periudhë të tensionuar politike në Ballkanin Perëndimor, marrëdhëniet ndërmjet Kosovës dhe Serbisë po kalojnë një nga fazat më të ndjeshme të viteve të fundit.

Ndërsa Bashkimi Evropian po përpiqet të rifitojë ndikimin e tij në rajon dhe të mbështesë stabilitetin, zhvillimet në Beograd dhe Prishtinë po përcaktojnë drejtimin e ardhshëm të dialogut dhe të paqes afatgjatë.

Në lidhje me këto ccështje, “Bota sot” ka realizuar një intervistë me Cedomir Stojkoviqin, avokat dhe aktivist politik nga Serbia, i njohur për qëndrimet e tij kritike ndaj regjimit të Aleksandar Vuçiqit dhe për angazhimin e tij në mbrojtje të demokracisë dhe sundimit të ligjit.

Stojkoviq komentoi situatën aktuale politike në rajon, qëndrimin e Serbisë ndaj Kosovës, rolin e Bashkimit Evropian dhe Shteteve të Bashkuara në procesin e dialogut, si dhe rrugët e mundshme për integrimin e komunitetit serb në institucionet e Kosovës.

Ai jep gjithashtu një vlerësim të drejtpërdrejtë për të ardhmen e Aleksandar Vuçiqit dhe për perspektivën e një Serbie demokratike në raport me fqinjët e saj

Intervista e plotë

Gazeta “Bota sot”: Si e vlerësoni aktualisht atmosferën politike në Ballkanin Perëndimor, veçanërisht nga këndvështrimi i Serbisë dhe Kosovës?

Cedomir Stojkoviq: Situata politike këtë herë, për fat të mirë, është njëkahëshe. Në Evropë, është kristalizuar një qëndrim i qartë se BE mban një përgjegjësi të madhe ndaj Ballkanit dhe se qetësimi i saj i mëparshëm ndaj diktatorëve dhe bartësve të korrupsionit e vë vetë Evropën në rrezik, kryesisht në aspektin e sigurisë rajonale. Bashkimi Evropian dhe shtetet e tij kryesore anëtare janë të vendosura të marrin kontrollin dhe përgjegjësinë për zhvillimet politike në Ballkan. Rezoluta e Parlamentit Evropian, e cila dënon regjimin në Beograd në të gjitha aspektet, përshtatet në mënyrë të përkryer në këtë valë të re politike. Nga ana tjetër, Evropa e kupton qartë se Aleksandar Vuçiç ka refuzuar të zbatojë Marrëveshjen e Ohrit. Kjo i ka lejuar qeverisë së Kosovës të vazhdojë me shpërbërjen e institucioneve paralele të Republikës së Serbisë në veri të Kosovës. U tha në heshtje: Serbia refuzon të bashkëpunojë – prandaj, duhet të zbatoni atë që mendoni se është e nevojshme, në mënyrë që në të ardhmen, rreziqet e sigurisë si sulmi në Banjska të mos ndodhin përsëri. Dhe qeveria e Kosovës e ka bërë pikërisht këtë. Më duket mua – me saktësi kirurgjikale.

Gazeta “Bota sot”: Cilat janë sipas jush pengesat kryesore për arritjen e një marrëveshjeje përfundimtare midis Serbisë dhe Kosovës – dhe çfarë sipas jush duhet të ndodhë për t’i kapërcyer ato?

Cedomir Stojkoviq: Evropa ka hequr dorë nga një marrëveshje përfundimtare pasi u sigurua se Serbia kishte hequr dorë prej saj. Në vend të një marrëveshjeje të tillë përfundimtare, ajo që po ndodh tani është një fakt i fundit: Evropa nuk do të tolerojë më që autoritetet e Kosovës të vendosin kontroll të plotë mbi të gjithë territorin e Kosovës, por përkundrazi, Evropa tani e mbështet Kosovën në marrjen e kontrollit të plotë të territorit të saj. Aleksandar Vuçiç është i izoluar politikisht nga Perëndimi. Në luftën e tij me kryeministrin Kurti, ai është mposhtur qartësisht – dhe bindshëm. Çfarëdo që Vuçiç u përpoq të bënte, Kurti e tejkaloi çdo herë. Pas rënies së Vuçiç nga pushteti, nuk do të mbetet asgjë për t’u bërë përveç pranimit të Kosovës në organizata ndërkombëtare si Kombet e Bashkuara. Por kjo do të jetë një çështje për një qeveri tjetër në Beograd.

Gazeta “Bota sot”: Ju keni kritikuar ashpër politikën e Aleksandar Vuçiq ndaj shqiptarëve të Kosovës dhe pakicës serbe në Kosovë. Çfarë mendoni se është strategjia aktuale e tij dhe çfarë rrezikesh përbën për stabilitetin rajonal?

Cedomir Stojkoviq: Nuk kam qenë kritik ndaj pakicës serbe në Kosovë, por ndaj të ashtuquajturve përfaqësues të pakicës serbe në Kosovë – sepse ata që pretendojnë se përfaqësojnë serbët në Kosovë nuk janë përfaqësuesit e tyre të vërtetë. Ata janë, në fakt, shtypësit e serbëve në Kosovë. Gjatë 7-8 viteve të fundit, ata nuk kanë bërë asgjë në interes të serbëve si qytetarë të Kosovës, por gjithçka kundër interesave të tyre. Qëllimi i tyre nuk është të avokojnë në Kuvendin e Kosovës për një jetë më të mirë për serbët, por të ruajnë pushtetin në mënyrë që të marrin para nga Beogradi pa u dhënë asgjë në këmbim serbëve. Qëllimi i këtyre “përfaqësuesve” është të krijojnë urrejtje midis serbëve dhe shqiptarëve dhe të përfitojnë prej saj. Nëse do të bënin të kundërtën, si serbët ashtu edhe shqiptarët do të përfitonin – por në vend të kësaj, ata marrin një grusht parash nga Vuçiçi dhe tradhtojnë interesat e serbëve në Kosovë. Interesat e serbëve në Kosovë mbrohen përmes institucioneve të Kosovës, jo institucioneve të Serbisë.

Unë besoj se Aleksandar Vuçiçi aktualisht nuk ka strategji për Kosovën. Të gjitha strategjitë e tij kanë dështuar dhe Kurti e ka mposhtur atë në çdo front. Vuçiçi tani përballet me probleme të mëdha në Beograd. Ai tani po lufton për të shmangur arrestimin e shpejtë, dhe kam përshtypjen se nuk ka më kapacitet për t’u marrë me çështjen e Kosovës. Ai madje e ricaktoi grupin paraushtarak të Milan Radoiçiqit dhe i dërgoi anëtarët e tij për ta mbrojtur atë nga protestuesit që demonstronin kundër tij.

Gazeta “Bota sot”: Në të njëjtën kohë, si e vlerësoni qasjen e qeverisë së Kosovës ndaj komunitetit serb në veri dhe çfarë hapash do të prisni të shihni nga Prishtina?

Cedomir Stojkoviq: Pas gjithë këtyre viteve të trazuara, ka ardhur koha për integrim të plotë. Serbët në Kosovë duhet ta kuptojnë se Beogradi jo vetëm që nuk mund t’ua plotësojë dëshirat, por, mbi të gjitha, nuk interesohet për jetën e tyre. Çdo herë në dhjetë vitet e fundit, autoritetet në Beograd i kanë abuzuar serbët në Kosovë për të bërë tregti me ta më vonë. Mendoj se qeveria e Kosovës tani duhet të ndërmarrë hapa që do t’i bëjnë serbët në Kosovë të kuptojnë se duhet t’i mbrojnë interesat e tyre përmes institucioneve të Kosovës – ashtu siç kur shkojnë në Amerikë, i mbrojnë interesat e tyre përmes institucioneve amerikane, jo përmes atyre të Serbisë. Besoj se qeveria e Kosovës tani duhet të fillojë të ndërtojë besim midis serbëve në institucionet e Kosovës.

Gazeta “Bota sot”: Ju keni bërë thirrje që serbët në Kosovë të mos votojnë për Srpska Lista, duke e përshkruar atë si instrument të regjimit në Beograd. Cilat janë alternativat që ju mendoni se duhet të zbatojnë serbët e Kosovës për të përfaqësuar më mirë interesat e tyre?

Cedomir Stojkoviq: Serbët në Kosovë duhet të ndërtojnë partitë e tyre politike autentike, të cilat janë plotësisht të pavarura nga Beogradi. Kjo, nga njëra anë, do t’i ndihmojë ata të kenë përfaqësuesit e tyre të vërtetë në institucionet e Kosovës, të cilët do t’i mbrojnë vërtet, dhe nga ana tjetër, do të krijojë një rrugë për qeverinë e Kosovës për të zhvilluar besim tek ata. Ky është një proces i dyanshëm: ndërtimi i besimit midis serbëve ndaj autoriteteve të Kosovës, por edhe ndërtimi i besimit midis autoriteteve të Kosovës ndaj serbëve pas të gjitha ngjarjeve të viteve të kaluara. Ky bashkim është i pashmangshëm dhe duhet të ndodhë në një moment – dhe meqenëse është kështu, është më mirë që të ndodhë sa më shpejt.

Gazeta “Bota sot”: Keni deklaruar se Beogradi po përdor krijimin e kaosit në veri të Kosovës si mjet për të fituar politikisht. Amund të përshkruani se çfarë forme konkretisht merr ky “kaos”, dhe si mund të parandalohet për të shmangur një përshkallëzim?

Cedomir Stojkoviq: Regjimi i Vuçiçit ka nxitur trazira midis serbëve në Kosovë. Vuçiç u tha publikisht atyre se Kurti po përgatiste gjenocid kundër tyre, se donte t’i dëbonte, se po përgatitej terror kundër tyre. Dhe fshehurazi, ai u tha atyre të armatoseshin dhe të përgatiteshin për konflikt. Serbët në Kosovë e besuan atë, vepruan në përputhje me rrethanat dhe më pas Vuçiç i paraqiti ata Perëndimit si “një popull që rebelohej kundër terrorit të autoriteteve të Kosovës”, ndërsa e portretizoi veten si njeriun që mund të parandalonte konfliktin. Në këtë mënyrë, ai tregtoi në kurriz të serbëve. Ai i gënjeu gjatë gjithë kohës dhe më pas përdori besimin e tyre tek ai për të fituar pikë personale politike – si në Serbi ashtu edhe në Perëndim. Megjithatë, rreziku që ai mund t’i përdorë ata përsëri në të njëjtën mënyrë nuk është zhdukur. Mënyra më e mirë për ta parandaluar këtë është që autoritetet e Kosovës t’u afrohen serbëve, të ofrojnë ndihmë humanitare aty ku është e nevojshme, të tërheqin investime të huaja në komunitetet e tyre dhe t’u tregojnë atyre se Prishtina kujdeset më shumë për ta sesa Beogradi. Dhe njerëzit janë gjithmonë thjesht njerëz – ata duan një jetë normale dhe të mire.

Gazeta “Bota sot”: Çfarë roli mendojini se duhet të luajnë aktorët ndërkombëtarë (BE‑ja, SHBA, NATO) në procesin Beograd‑Prishtinë dhe cilat veprime konkrete duhet të ndërmarrin për të ndihmuar stabilitetin?

Cedomir Stojkoviq: BE-ja, SHBA-të dhe NATO-ja duhet ta anashkalojnë Vuçiçin dhe të punojnë së bashku me autoritetet e Kosovës për integrimin e serbëve në shoqërinë e Kosovës. Dhe mënyra më e mirë për ta bërë këtë është përmes parave. Perëndimi duhet t’i ofrojë ndihmë financiare Kosovës dhe, së bashku me qeverinë e saj, të punojë për të sjellë sa më shumë investime të huaja, veçanërisht në zonat serbe. Mënyra më e mirë që serbët të ndërtojnë besim tek autoritetet e Kosovës është që Perëndimi, në bashkëpunim me qeverinë e Kosovës, të investojë qindra miliona euro në ekonomi. Në këtë mënyrë, serbët në Kosovë do të shohin se jeta e tyre përmirësohet kur bashkëpunojnë me qeverinë e Kosovës dhe se autoritetet e Kosovës sjellin investime të huaja në komunitetet e tyre. Kështu, mund të formohet një qendër ekonomike në zemër të Kosovës, dhe serbët do të duan të jenë pjesë e saj. Paraja është ajo që i motivon njerëzit të ndalojnë së u marrë me gjëra të pakuptimta dhe të fillojnë të përqendrohen në gjëra reale. Dhe ajo që është pak për Perëndimin është shumë për Kosovën – dhe kjo është arsyeja pse kjo mund të bëhet lehtësisht.

Gazeta “Bota sot”: A mendoni se largimi i Aleksandar Vuçiq nga pushteti është i domosdoshëm për një Serbi më demokratike dhe një marrëdhënie më të sinqertë me Kosovën? Si e shihni rolin e protestave në Beograd në këtë drejtim dhe a mund të jenë ato një mekanizëm real për ndryshim politik në Serbi?

Cedomir Stojkoviq: Largimi i Aleksandar Vuçiçit nga pushteti është një parakusht absolut për demokratizimin e Serbisë. Demokracia nënkupton ndërrimin e pushtetit dhe kjo qeveri refuzon të zëvendësohet. Nuk keni nevojë për provë më të madhe se kaq. Për më tepër, ajo përdor forcën, shtypjen dhe abuzimin për të qëndruar në pushtet. E gjithë kjo është vërejtur me saktësi nga Parlamenti Evropian. Pas largimit të Vuçiçit, do të zhvillohet një proces shoqëror dhe politik. Së pari, mediat do të lirohen dhe më pas do të fillojë një debat demokratik brenda tyre. Pas kësaj, qytetarët e Serbisë do të përballen me realitetin – dhe pastaj do ta pranojnë atë. Sepse realiteti është realitet dhe faktet janë shumë kokëforta.