“BE-ja është e fiksuar pas Vuçiqit” – Eksperti ndërkombëtar kritikon qasjen evropiane ndaj Kosovës – ja mesazhi i tij

Eksperti Toby Vogel nga Këshilli për Politikë dhe Demokraci (DPC), në një intervistë ekskluzive për “Bota sot” ka folur për zhvillimet e fundit politike në Kosovë dhe sfidat me të cilat përballet vendi në rrugën e tij drejt konsolidimit institucional dhe integrimit evropian.

Gjithashtu, ai foli edhe për ngërçin e gjatë politik pas zgjedhjeve të 9 shkurtit 2025, duke theksuar rëndësinë e funksionimit të institucioneve pavarësisht mungesës së një qeverie të plotë.

Vogel përmendi edhe përfshirjen e komunitetit serb në institucionet e Kosovës, pengesat që bllokojnë procesin e anëtarësimit në BE, si dhe nevojën për përparim në sundimin e ligjit dhe luftën kundër korrupsionit.

Në fund, ai analizoi perspektivën e dialogut Kosovë–Serbi, duke vënë në dukje mungesën e presionit të mjaftueshëm ndaj Beogradit dhe skepticizmin për një marrëveshje gjithëpërfshirëse pa një ndryshim të qasjes së Bashkimit Evropian.

Gazeta “Bota sot”: Kosova ka kaluar një periudhë të gjatë pa një qeveri të formuar pas zgjedhjeve të 9 shkurtit 2025. Si e shihni këtë ngërç politik dhe çfarë ndikimi ka pasur në funksionimin e institucioneve shtetërore?

Toby Vogel: Sigurisht, nuk është kurrë e lehtë kur një vend qëndron pa një qeveri plotësisht funksionale për një periudhë të gjatë kohore. Në të njëjtën kohë, nuk është asgjë shumë e pazakontë; vendi ku jetoj unë – Belgjika – ka thyer vazhdimisht rekordin botëror pa një qeveri të zgjedhur dhe jeta vazhdon. Gjëja e rëndësishme është që institucionet e qeverisë – administrata publike, por edhe, më e rëndësishmja, institucione të tilla si Gjykata Kushtetuese – të vazhdojnë të funksionojnë. Pavarësisht sulmeve shqetësuese dhe të panevojshme ndaj Gjykatës Kushtetuese, në fund institucionet e Kosovës e bënë punën e tyre.

Gazeta “Bota sot”: Në tetor 2025, Kuvendi i Kosovës e zgjodhi Nenad Rashiq, një deputet serb, si nënkryetar të Kuvendit, duke i dhënë fund një ngërçi tetë mujor. Si e vlerësoni këtë hap për përfshirjen e komunitetit serb në proceset institucionale të Kosovës?

Toby Vogel: Mendoj se hapi më i rëndësishëm është kthimi i serbëve të Kosovës në institucionet komunale në veri – kuvendet dhe zyrat e kryetarit të bashkisë.

Gazeta “Bota sot”: Kosova ka aplikuar për anëtarësim në BE që nga dhjetori i vitit 2022, por ende nuk ka statusin e kandidatit. Cilat janë pengesat kryesore që po e vonojnë këtë proces dhe çfarë hapash duhet të ndërmarrë Kosova për të përshpejtuar integrimin e saj në BE?

Toby Vogel: Fakti që Kosova është plotësisht e bllokuar në rrugën e saj drejt anëtarësimit të mundshëm në BE në fakt ka relativisht pak të bëjë me veprimet e qeverisë së saj. Problemi është në anën e BE-së. Më e qartë, pesë shtete anëtare të BE-së nuk e njohin pavarësinë e Kosovës, dhe një – Qiproja – mund të mos e bëjë kurrë këtë edhe nëse Serbia e njeh, dhe në atë rast ka shumë të ngjarë të mbështetet edhe nga Greqia. Në të njëjtën kohë, shtetet e tjera anëtare, si dhe Komisioni Evropian, janë aq të fiksuar pas Beogradit dhe Presidentit Vuçiç sa nuk duan të shpenzojnë asnjë kapital politik për ta çuar Kosovën përpara, edhe pse kjo do të ishte e mundur relativisht lehtë: Kosova mund të lejohet të ndërmarrë hapat e ardhshëm në procesin e pranimit me kuptimin e qartë se rezultati përfundimtar i atij procesi do të varet nga një marrëveshje gjithëpërfshirëse dhe detyruese për normalizimin me Beogradin, me një klauzolë për të parandaluar Beogradin nga bllokimi i pranimit të Kosovës. Por askush nuk dëshiron të shpenzojë përpjekje për të dalë me një zgjidhje të tillë, pasi politikëbërësit në Bruksel dhe kryeqytetet kombëtare mendojnë se nuk kanë asgjë për të fituar nga kjo.

Gazeta “Bota sot”: Në një njoftim të vitit 2025, Parlamenti Evropian theksoi nevojën për reforma të mëtejshme në sundimin e ligjit dhe luftën kundër korrupsionit në Kosovë. Si i vlerësoni këto rekomandime dhe çfarë hapash konkretë duhet të ndërmarrë qeveria e Kosovës për të përmbushur këto kërkesa?

Toby Vogel: Nuk ka dyshim se Kosova ka ende shumë për të bërë në zbatimin e standardeve evropiane të sundimit të ligjit dhe luftimin e korrupsionit. Por kjo vlen edhe për vendet e tjera kandidate të Ballkanit Perëndimor, përfshirë dy vendet pararendëse, Shqipërinë dhe Malin e Zi.

Gazeta “Bota sot”: Dialogu i ndërmjetësuar nga BE-ja mes Kosovës dhe Serbisë ka hasur në vështirësi, duke përfshirë mungesën e besimit dhe implementimin e marrëveshjeve të mëparshme. Si e shihni mundësinë e arritjes së një marrëveshjeje gjithëpërfshirëse dhe të qëndrueshme mes dy vendeve?

Toby Vogel: Për sa kohë që Brukseli është i fiksuar në mbështetjen e Vuçiçit dhe refuzon të ushtrojë presion mbi të, përfshirë dialogun – mendoni vetëm për fushatën e Serbisë për çnjohje – nuk e shoh dialogun të ecë në mënyrë kuptimplote; në rastin më të mirë, ai mund të vazhdojë të shërbejë si një forum për menaxhimin e konflikteve sporadike, siç ka bërë në të kaluarën. Serbia e ka bërë shumë të qartë me fjalë dhe me vepra se nuk e konsideron veten të detyruar nga marrëveshja e Brukselit/Ohrit. Cila do të ishte baza për rifillimin e dialogut në këto kushte, përveçse të flasim për çështje shumë specifike dhe të ngushta që shihen si teknike dhe për këtë arsye jo të ndjeshme politikisht, siç janë certifikimet veterinare? Por mund të kesh njëqind marrëveshje të tilla – ato nuk do të shtohen në vrullin politik për një marrëveshje përfundimtare normalizimi, d.m.th., njohjen e pavarësisë, sovranitetit dhe integritetit territorial të Kosovës nga Beogradi.