Rrjeti europian “Euroactiv” shkruan për kapjen e mediave në Kosovë nga korporatat, në fokus televizioni i Devollëve “Klan Kosova”

Një hulumtim i publikuar sot nga nga rrjeti mediatik panevropian Euractiv hedh dritë mbi një fenomen shqetësues në peizazhin mediatik të Kosovës: kapjen graduale të mediave nga interesa të fuqishme korporative me lidhje politike. Ky fenomen, që është i pranishëm në të gjithë Ballkanin Perëndimor, paraqitet në mënyrë të veçantë përmes rastit të Klan Kosovës, një prej televizioneve më të mëdha në vend.

Euractiv është një rrjet mediatik panevropian i specializuar në çështje të BE-së dhe politika të saj. Sipas sondazheve të fundit, është renditur si një ndër burimet më me ndikim mes deputetëve të Parlamentit Evropian dhe ekspertëve të politikës publike.

Sipas analizës së Euractiv, ndikimi i bizneseve të mëdha në media nuk ndodh vetëm përmes pronësisë formale, por edhe përmes kontrollit të burimeve financiare – në veçanti përmes shpërndarjes selektive të reklamave, mbështetjes politike dhe vendimmarrjes editoriale të ndikuar. Kjo situatë çon në vetëcensurë, heshtje të kritikave dhe përforcim të një narrative të njëanshme që shërben interesave të bizneseve të fuqishme.

Klan Kosova, siç përmendet në artikull, përfaqëson një rast ku pronësia dhe përmbajtja redaktuese përzihen me interesa biznesore që ndikojnë drejtpërdrejt në atë se çfarë publikohet dhe çfarë mbetet jashtë agjendës mediatike. Kjo jo vetëm që dëmton besimin publik ndaj medias, por rrezikon seriozisht një nga shtyllat kryesore të një demokracie funksionale: lirinë e informimit.

Artikulli e vendos këtë realitet në kontekstin e kritereve që duhet të përmbushë Kosova për të avancuar në procesin e integrimit evropian. Liria e medias është një nga kërkesat kyçe të BE-së, dhe rënia e dukshme në pavarësinë editoriale është një paralajmërim serioz për institucionet vendore dhe shoqërinë civile.

Në vend të një medie që shërben qytetarin, duket se po konsolidohet një sistem ku media i shërben grupeve të interesit që kontrollojnë edhe politikën, edhe tregun.

Euroaktiv citon redaktorë e gazetarë të Televizionit Klan Kosova të cilët në kushte anonimiteti kanë treguar për ndërhyrjet direkte të pronarëve të këtij telvizioni në politikat redaktuese.
Më poshtë mund ta lexoni artikullin e plotë të përkthyer nga portali euroaktiv.

Biznesi mbi emrat e gazetarëve: Si po kapet media e Kosovës nga interesat e korporatave

Me mediat në Kosovë dhe rajon që përqendrohen gjithnjë e më shumë në duart e manjatëve të mëdhenj të biznesit, gazetarët thonë se censura për të mbrojtur interesat e pronarëve është bërë “normë”.

Shefat e Klan Kosova, një nga kompanitë më të mëdha mediatike në Kosovë, kanë një qasje të drejtpërdrejtë ndaj historive që kanë të bëjnë me pronarët e tyre të pasur – ata i injorojnë ato.

«Nuk na lejohej të raportonim për gjëra që ndikonin në interesat ose imazhin e bizneseve të pronarëve», shpjegoi një gazetar me përvojë të gjatë në Klan Kosova.

Strategjia u vu në qendër të vëmendjes në vitin 2024, pasi SHBA-të vendosën një embargo ndaj Comodita Home, kompanisë së dyshekëve të familjes Devolli, për shkak të akuzave për çmime të padrejta.

«Ne nuk e raportuam arsyen e embargos», gazetari, i cili, ashtu si shumica e kolegëve të tij që folën me Euractiv për këtë artikull, kërkoi të mbetej anonim nga frika e hakmarrjes.

“Më vonë, pati vetëm raportime se pse qeveria nuk i mbron bizneset”, shtoi gazetari.

Në Evropën Juglindore, liria e shtypit është nën presion në rritje dhe veçanërisht në Kosovë, vendi i vogël shqipfolës që u nda nga Serbia në vitin 2008.

Trajektorja problematike e vendit është e habitshme, veçanërisht duke pasur parasysh se ai përfaqëson gjënë më të afërt që Evropa ka me një laborator për ndërtimin e kombit. Si SHBA-të ashtu edhe BE-ja kanë derdhur miliarda në vend që kur lufta e tij për pavarësi nga Serbia përfundoi më shumë se një çerek shekulli më parë dhe vazhdojnë të ushtrojnë ndikim të konsiderueshëm mbi politikën dhe shoqërinë civile të tij.

Megjithatë, ditët kur Kosova shihej si një shpresë e madhe për demokracinë në Ballkan kanë mbaruar kryesisht, një realitet veçanërisht i dukshëm në sektorin e saj të medias. Vendi ka rënë ndjeshëm në Indeksin Botëror të Lirisë së Shtypit 2025 , duke rënë në vendin e 99-të – një nga renditjet më të ulëta në Evropë. Reporterët pa Kufij përmendën kontrollin në rritje të grupeve të biznesit të lidhura politikisht dhe efektin gërryes të ndikimit të tyre në pavarësinë e medias.

Edhe pse peizazhi mediatik i Kosovës duket pluralist në letër, prapa skenave, gazetarët përshkruajnë një realitet shumë më të kompromentuar – një realitet në të cilin censura në shërbim të interesave të biznesit privat është bërë “normë”.

Takoni familjen Devolli

Pak aktorë e ilustrojnë këtë dinamikë më qartë sesa Devolli Group – një perandori biznesi e shtrirë e drejtuar nga vëllezërit Blerim dhe Shkelqim Devolli, pronat e të cilëve shtrihen nga kafeja dhe dyshekët deri te media dhe telekomunikacioni.

Grupi zotëron Klan Kosova TV, një stacion radiofonik dhe një operator kabllor – të gjitha platforma kritike në formësimin e opinionit publik. Por gazetarët aktualë dhe ish-gazetarë në këto media thonë se linjat editoriale diktohen nga prioritetet e korporatave, jo nga standardet gazetareske.

«Është strukturuar për të mbrojtur biznesin e kompanisë», tha një tjetër redaktor në Klan Kosova.

Një ish-punonjës ishte edhe më i drejtpërdrejtë: “Nuk mund ta bënim punën tonë profesionalisht pa u përplasur me bizneset. Pronarët ishin të interesuar të shtynin përpara një axhendë për ndikim politik.”

Këto presione u përshkallëzuan në vitin 2023, kur Ministria e Industrisë dhe Tregtisë e Kosovës ndërmori veprime për të pezulluar certifikatën e biznesit të Klan Kosova-s, duke e cituar regjistrimin e saj në Serbi si shkelje kushtetuese.

Ndërsa ky veprim shkaktoi zemërim si një sulm i mundshëm ndaj lirisë së shtypit, njerëzit brenda thonë se reagimi i brendshëm zbuloi probleme më të thella. Sipas një ish-anëtari të stafit, Shkëlqim Devolli urdhëroi mbulim kritik të gjithanshëm të Kryeministrit të Kosovës Albin Kurti.

“Ishte një lloj mobilizimi i të gjitha programeve televizive kundër qeverisë, i nxitur nga bindja se vetë ekzistenca e televizionit ishte nën kërcënim”, tha punonjësi.

Menaxhmenti i Devolli Corporation dhe kryeredaktori i Klan Kosova nuk pranuan të komentonin, pavarësisht disa përpjekjeve.

Një krizë rajonale

Presione të tilla nuk janë aspak të izoluara. Në të gjithë Kosovën dhe rajonin e gjerë, një hetim gjashtëmujor që përfshinte më shumë se 30 burime zbuloi një trend të qëndrueshëm: konsolidimin e pronësisë së medias në duart e manjatëve të fuqishëm të biznesit që i përdorin mediat e tyre për të mbrojtur interesat financiare dhe politike.

Raporti i BE -së për Sundimin e Ligjit i vitit 2025 i pasqyron këto shqetësime, duke kërkuar transparencë më të madhe në pronësinë e medias dhe mbrojtje më të forta për pavarësinë editoriale. Pa reforma të tilla, paralajmërojnë vëzhguesit, perspektivat e anëtarësimit të Kosovës në BE – dhe institucionet e saj demokratike – mbeten të cenueshme.

Një draft-raport nga Parlamenti Europian i lëshuar në shkurt në mënyrë të ngjashme “bën thirrje për transparencë më të madhe mbi pronësinë dhe financimin e medias me qëllim rritjen e pavarësisë dhe pluralizmit të medias”.

Censurë me mosveprim

Media të tjera tregojnë modele të ngjashme. Në vitin 2020, emisioni kryesor investigativ i BIRN Kosovo, Jeta në Kosovë, transmetoi një artikull mbi kompanitë fiktive të lidhura me Blerim Devollin. Menjëherë pas kësaj, RTK – transmetuesi publik i Kosovës – e anuloi emisionin pas një transmetimi 15-vjeçar.

Jeta Xharra, autorja e emisionit, tha se drejtori i atëhershëm i RTK-së, Ngadhnjim Kastrati, e pranoi privatisht: “Na shkaktove probleme me atë histori.” Kastrati më vonë do të merrte një pozicion në ABC Neës, thuhet se ishte i lidhur me një bashkëpunëtor të Devollit.

Kastrati nuk pranoi të komentojë mbi asnjë nga pohimet e Xharrës. Pavarësisht disa përpjekjeve përmes email-it, edhe menaxhmenti i Devolli Corporation nuk pranoi të komentojë.

Edhe pse rregullatori i medias në Kosovë fillimisht vendosi që programi i BIRN kishte shkelur standardet etike, një gjykatë në Pristinë e rrëzoi atë vendim në favor të Xharrës. Emisioni tani transmetohet në TV Dukagjini – pjesërisht në pronësi të biznesmenit Ekrem Lluka – ku, thonë gazetarët, presioni editorial vazhdon.

«Shpesh kishte raste kur më udhëzonin të mos ftoja figura të caktuara publike ose politikanë në emision», tha ish-redaktoreja Besiana Krasniqi, e cila tani punon në transmetuesin gjerman ZDF.

Një tjetër ish-gazetar kujtoi një histori të lënë mënjanë që përfshinte Shaban Gogajn, djalin e një reklamuesi të madh. “Redaktori e telefonoi përsëri dhe i tha të mos e publikonte historinë.” Ndërhyrje e ngjashme thuhet se ndodhi kur një histori shënjestroi një mjek të lidhur me një spital të lidhur me interesat e biznesit të Llukës.

Drejtori i TV Dukagjini, Ermal Panduri, i mohoi të gjitha akuzat për ndërhyrje editoriale.

Kontroll i korporatave, heshtje publike

Trendi vazhdon në shumë rrjete. ATV, në pronësi të vëllezërve Tafa – të cilët kontrollojnë gjithashtu një bankë, një kompani sigurimesh dhe një universitet privat – dyshohet se kufizoi mbulimin e arsimit të lartë dhe rregullatorëve financiarë midis viteve 2022 dhe 2024.

«Nuk na lejohej të raportonim për kolegjet private apo për ndonjë gjë kritike ndaj Ministrisë së Arsimit, Agjencisë së Akreditimit [të universitetit] apo Bankës Qendrore», tha një ish-gazetar.

Ilir Tafa, pronari i ATV, ia referoi pyetjet stafit editorial. Leart Hoxha, kryeredaktori, mohoi të gjitha pretendimet për censurë.

Në TV1, në pronësi të ofruesit të shërbimit të internetit Telkos, gazetarët thonë se u udhëzuan të shmangnin lajmet kritike për Ministrinë e Brendshme, e cila në vitin 2023 nënshkroi një marrëveshje VPN prej 600,000 eurosh me kompaninë. Një gazetar tjetër raportoi se mbulimi i Komisionit të Pavarur të Medias (KPM) u hesht gjatë aplikimit të Telkos për licencë operatori kabllor – një proces i dëmtuar më vonë nga akuza për ryshfet kundër ish-kreut të KPM-së.

Pronari i TV1, Hebib Dernjani, i hodhi poshtë pretendime të tilla.

«Nuk do të gjeni një televizion më të pavarur se ky», tha ai.

Por shumë gazetarë nuk pajtohen. “Edhe kur gazetarët kanë të gjitha faktet rreth korrupsionit ose abuzimeve të tjera”, tha Agron Halitaj, një ish-redaktor në TV1, “ata shpesh shmangin raportimin nëse e dinë se ka lidhje të ngushta midis biznesit dhe politikës. Autocensura është bërë një mjet për mbijetesë.”

Një normalitet i ri i rrezikshëm

Federata Evropiane e Gazetarëve ka paralajmëruar për një “kulturë frike” në rritje në rajon.

“Redaksit duhet të kenë autonomi editoriale, madje edhe nga pronarët e tyre”, tha Sekretari i Përgjithshëm Ricardo Gutiérrez. “Fatkeqësisht, kjo nuk është gjithmonë rasti… Kam frikë se është bërë normë.”

Abit Hoxha, një studiues i medias i lindur në Kosovë në Universitetin e Agderit në Norvegji, e shprehu këtë shqetësim. “Pronarët e mediave nuk janë të interesuar të ndërtojnë institucione të pavarura dhe profesionale – ata janë të interesuar të përdorin median për të formësuar rezultatet politike”, tha ai. “Në këtë kontekst, gazetarët profesionistë vuajnë më shumë.”

Ndërsa Kosova ecën përpara në përpjekjen e saj për anëtarësim në BE, erozioni i lirisë së shtypit përbën një sfidë të madhe – jo vetëm për gazetarët e saj, por edhe për legjitimitetin demokratik të institucioneve të saj. Pa reforma kuptimplote për të thyer lidhjen midis medias dhe interesave të biznesit, e vërteta mund të vazhdojë të kalojë në plan të dytë për shkak të fitimit./ EUROACTIV