Europa, në një projekt të dështuar lufte

Të martën, më 10 qershor 2025, mbajta një fjalim në Parlamentin Evropian, një aktivitet i organizuar nga “E Majta” dhe “Lëvizja 5 Yjet Europa”, me temën “Kushtet Ekonomike për Paqe”, së bashku me Jeffrey Sachs dhe Giuseppe Conte.

Një vit më parë, do ta kisha filluar këtë fjalim me një vajtim për shndërrimin deri më tani të paimagjinueshëm të Bashkimit Evropian nga një “Projekt Paqeje” në një “Projekt Lufte”. Jo më kështu sot.

Gjatë vitit të kaluar, nxitja e luftës ka depërtuar në vetë strukturën e Unionit, është përhapur në çdo politikë, ka zhytur çdo një nga grupet e mendimit që gjenerojnë narrativat dhe besimet dominuese të Evropës.

Prandaj, sot nuk ka kuptim të vajtojmë atë që tani është një fakt: BE-ja tani është një Projekt i plotë Lufte – një projekt që ose do të na çojë në një luftë të përhershme, ose do të na falimentojë më tej, ose ndoshta të dyja!

Keinesianizmi ushtarak i Evropës, që do të argumentoj, është i garantuar ta bëjë Evropën më pak të sigurt, më të pabarabartë, më të dobët.

Mbeten vetëm dy pyetje interesante: Pse e ka ndjekur Europa këtë rrugë? Dhe, tani që Europa është në këtë rrugë lufte, cila është detyra jonë ndaj popullit tonë, ndaj evropianëve, ndaj Paqes? Le të filloj nga fillimi.

[BE-ja u projektua për t’u nënshtruar ndaj Shteteve të Bashkuara]

Me rrezikun e bezdisjes së evropianëve që besojnë në mitin e tyre të krijimit, le të jem i qartë: Bashkimi Europian (që nga fillimet e tij si Komunitetet Europiane të Qymyrit dhe Çelikut) ishte një Ndërtim Amerikan – një pjesë e një Plani Global të SHBA-së që përfshinte gjithashtu Sistemin Bretton Woods, Doktrinën Truman dhe, sigurisht, NATO-n.

Po, shumica e evropianëve dëshironin të mos kishte më luftë dhe të mos kishte më totalitarizëm. Por BE-ja u projektua në Uashington DC. Dhe u projektua posaçërisht jo si një treg konkurrues, por si një Kartel i Biznesit të Madh i drejtuar nga një burokraci pa demokraci (e njohur edhe si Komisioni Europian) jo rastësisht i vendosur një hap larg selisë së NATO-s. Që nga viti 1950 e tutje, BE-ja u ushqye nga dhe në përputhje me interesat e Shteteve të Bashkuara – një fakt i pakëndshëm si për sundimtarët e vetëkënaqur të Evropës ashtu edhe për Donald Trump.

LEXO EDHE: Varoufakis: Kapitalizmi ka vdekur, jetojmë në tekno-faeudalizmin e Amazon dhe Alibaba

Duke parë prapa, një fije e përbashkët përshkon të gjithë historinë e BE-së: varësia e saj totale ekonomike nga Shtetet e Bashkuara. Fillimisht, BE-ja ishte thellësisht e varur nga të qenit pjesë e Zonës së Dollarit. Pastaj, nga viti 1971 e më pas, ajo ishte thellësisht e varur nga deficiti tregtar amerikan.

Pra, në një mënyrë ose në një tjetër, varësia e thellë e Evropës nga SHBA-ja ishte e rrënjosur në arkitekturën e saj. Kështu, do të duhet shumë më tepër sesa thjesht deklarata – ose disa qindra miliardë euro të huazuara të shpenzuara për armë – për të hequr dorë nga varësia e brendshme e Evropës nga Shtetet e Bashkuara.

Fakti që BE-ja, që nga fillimi, u krijua si një Kartel i Biznesit të Madh është arsyeja pse BE-së i duheshin kurse këmbimi fikse: Luhatjet e monedhës destabilizojnë çdo kartel, duke e bërë të vështirë ruajtjen e niveleve të nevojshme të bashkëpunimit midis prodhuesve të saj pjesëmarrës.

Nga viti 1950 deri në vitin 1971, SHBA-të u kujdesën për këtë problem në emër të Evropës. Për sa kohë që kishte një deficit tregtar me Shtetet e Bashkuara, karteli i Evropës ishte i ngulitur në zonën e dollarit – monedhat e saj të lidhura me dollarin. Por, kur rreth vitit 1969 Evropa (dhe Japonia) filluan të kishin një suficit tregtar me Shtetet e Bashkuara, loja kishte mbaruar.

Më 15 gusht 1971, Donald Trump i asaj epoke, Presidenti Richard Nixon, e largoi Evropën nga zona e dollarit, Sekretari i tij i Thesarit u tha në mënyrë cinike evropianëve të shtangur: “Nga sot dollari është monedha jonë, por është problemi juaj!”

Dy gjëra ndodhën më pas.

Së pari, për të shpëtuar Kartelin e tyre të Biznesit të Madh, evropianët u përpoqën të krijonin regjimin e tyre të kursit të këmbimit fiks. Ata provuan gjithçka: Gjarprin. Sistemin Monetar Evropian. Mekanizmin Evropian të Kursit të Këmbimit. Të gjitha rezultuan të dobëta që spekulantët nuk kishin problem t’i shtypnin. Kështu, në dëshpërim, ata krijuan monedhën më të dëmshme që shpirti njerëzor mund të krijonte – Euron. Zhvillimi i dytë ishte se, teksa Amerika zgjeroi deficitet e saj buxhetore dhe tregtare, Eurozona u shndërrua në një makinë eksportuese neto të udhëhequr nga Gjermania, kërkesa agregate e së cilës iu nënkontraktua Shteteve të Bashkuara.

LEXO EDHE: Poshtërimi më i fundit i Evropës nga SHBA

Në fakt, deficitet binjake të Amerikës funksionuan si një fshesë me korrent e madhe që thithi në Amerikë eksportet neto të Evropës, si dhe fitimet e eksportuesve evropianë, të cilat u investuan kështu në thesaret e SHBA-së, aksionet amerikane dhe pasuritë e patundshme të SHBA-së. Kështu, pasi u përjashtua nga zona e dollarit, Evropa u bë e varur nga deficitet e SHBA-së.

Kjo ishte ajo që bëri Shoku i Niksonit: Ai e shndërroi varësinë e plotë të Evropës nga jetesa brenda zonës së dollarit në një varësi edhe më të madhe nga deficitet e SHBA-së.

[Nuk humb asnjëherë mundësinë për të humbur një mundësi]

Këtu në Bruksel ata e duan shprehjen se Evropa përparon nga kriza në krizë. Ky është një tjetër mashtrim.

Kriza e vitit 2008 ishte mundësia jonë më e madhe për ta bërë Bashkimin Evropian të qëndrueshëm dhe për t’i dhënë fund varësisë së tij të thellë nga Shtetet e Bashkuara.

Bankat franceze dhe gjermane falimentuan.

favor të prosperitetit të përbashkët.

Një zgjedhje midis të qenit në dorë të dhomave të bordeve të Rheinmetall, Leonardo dhe Pfizer, të verbër ndaj parajsave fiskale ku fshihen fitimet e luftës dhe mashtrimet tatimore, ndërsa rojet tona bregdetare i kthejnë refugjatët në kufoma. Apo një Evrope me humanizëm racional, pra radikal.

Për të pasur këtë zgjedhje, detyra jonë e menjëhershme duhet të jetë t’i japim fund luftës, t’i japim fund gjenocidit dhe të përfundojmë para se të jetë tepër vonë “Masën e Re të Kursimit” që njihet me emrin “Keynesianizëm Ushtarak.